Językowe i medialne obrazowanie świata

Głównym celem wykładu jest ukazanie, jak język i jego użycia mogą wpływać na postrzeganie, kategoryzowanie i wartościowanie rzeczywistości. W trakcie zajęć przyjrzymy się, jak różne języki odmiennie opisują i interpretują rzeczywistość, jakie widzenie świata podsuwa nam polszczyzna, w jaki sposób językowo przedstawiamy samych siebie, a także jak obrazują rzeczywistość rozmaite środki masowego przekazu.

Głównym celem wykładu jest ukazanie, jak język i jego użycia mogą wpływać na postrzeganie, kategoryzowanie i wartościowanie rzeczywistości. W trakcie zajęć przyjrzymy się, jak różne języki odmiennie opisują i interpretują rzeczywistość, jakie widzenie świata podsuwa nam polszczyzna, w jaki sposób językowo przedstawiamy samych siebie, a także jak obrazują rzeczywistość rozmaite środki masowego przekazu.

Zagadnienia szczegółowe:

1. Pojęcie językowego obrazu świata. Relacje między językiem, myśleniem i kulturą.

2. Obrazowanie świata w słownictwie, gramatyce, gatunkach mowy.

3. Kategoria punktu widzenia, profilowanie pojęć, stereotypy językowe. Definicja klasyczna a kognitywna.

4. Obraz rzeczywistości podsuwany przez polszczyznę (wybrane przykłady). Polszczyzna a inne języki – podobieństwa i różnice.

5. Potoczne i naukowe obrazowanie świata – w myśleniu, w języku, w mediach.

6. Autoprezentacja jako samoobrazowanie jednostki – podstawowe techniki i środki językowe.

7. Autopromocja jako samoobrazowanie instytucji – jak media mówią i piszą o sobie.

8. Medialne obrazowanie rzeczywistości – relacje z językowym obrazem świata, wybrane przykłady (informacja, reklama).

* Anusiewicz Jerzy, Bartmiński Jerzy, red., 1998, Język a kultura 12. Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, Wrocław.

* Bartmiński Jerzy, 2001, Styl potoczny [w:] Bartmiński Jerzy, red., 2001, Współczesny język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin, s. 115‑134.

* Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.

* Bartmiński Jerzy, Panasiuk Jolanta, 2001, Stereotypy językowe [w:] Bartmiński Jerzy, red., 2001, Współczesny język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin, s. 371-395.

* Boroditsky Lera, 2001, Jak język kształtuje myśl [w:] „Świat Nauki” 3/2011, s. 52-55.

* Dąbrowska Anna, Anusiewciz Janusz, red., 2000, Język a kultura 13. Językowy obraz świata i kultura, Wrocław.

* Grzegorczykowa Renata, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa 2002.

* Grzegorczykowa Renata, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2008.

* Kaszewski Krzysztof, 2018, Media o sobie. Językowe elementy autopromocyjne w przekazach informacyjnych prasy, radia i telewizji, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa.

* Kaszewski Krzysztof, 2019, Profilowanie pojęć jako metoda rekonstrukcji medialnych obrazów świata (na przykładzie profilowania pojęcia gry komputerowej) [w:] Hofman Iwona, Kępa-Figura Danuta, red., 2019, Współczesne media. Problemy i metody badań nad mediami t. II, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 143-158.

* Kępa‑Figura Danuta, Nowak Paweł, 2006, Językowy obraz świata a medialny obraz świata, „Zeszyty Prasoznawcze” 1‑2/2006, s. 51‑62.

* Lewiński Piotr, 2017, Co o obrazie świata mówi nam gramatyka? [w:] Burzyńska-Kamieniecka Anna, red., 2017, Język a Kultura tom 27. Diachronis w badaniach językowo-kulturowego obrazu świata, Wrocław, s. 11-28.

* Szmajke Andrzej, 1999, Autoprezentacja: maski, pozy, miny, Ursa Consulting, Olsztyn.

* Tokarski Ryszard, 2001, Słownictwo jako interpretacja świata [w:] Bartmiński Jerzy, red., 2001, Współczesny język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin, s. 343-370.

* Wierzbicka Anna, 1967, O języku – dla wszystkich, Wiedza Powszechna, Warszawa.

* Wierzbicka Anna, 1999, Język – umysł – kultura, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

* Wojciszke Bogdan, Polska kultura narzekania (cz. 1. i 2.) [na:] www.youtube.com [dostęp: 19.05.2020].

* Zimny Rafał, 2008, Kreowanie obrazów świata w tekstach reklamowych, Wydawnictwo Trio, Warszawa.

Po ukończeniu przedmiotu student:

Wiedza

- zna pojęcia: językowy obraz świata, punkt widzenia, profilowanie pojęć, stereotyp językowy

- wie, w jaki sposób różne elementy języka mogą kształtować postrzeganie świata przez ludzi

- zna główne cechy potocznego i naukowego obrazowania świata

- zna rozmaite sposoby budowania językowego obrazu rzeczywistości

- rozumie rolę języka w procesie autoprezentacji i autopromocji

- zna lingwistyczne narzędzia do badania językowych i medialnych obrazów świata

Umiejętności:

- dostrzega wpływ języka na myślenie o świecie, potrafi podać różnorodne przykłady tego wpływu

- korzysta bardziej świadomie ze środków językowych podczas konstruowania przekazów autoprezentacyjnych i autopromocyjnych

- dostrzega różnice w obrazowaniu świata u różnych nadawców medialnych

- potrafi zidentyfikować punkt widzenia przyjęty w danym przekazie oraz jego językowe eksponenty

Inne kompetencje:

- dostrzega złożone relacje między językiem, myśleniem i kulturą.

Kontrola obecności, końcowy sprawdzian pisemny. Ocena z przedmiotu może być podwyższona za aktywny udział w zajęciach oraz wykonywanie zadań domowych w ciągu semestru.