Teorie socjologiczne III

fakultatywne

w sali

Celem kursu jest przedstawienie ujęć i stanowisk teoretycznych, które stanowią punkt odniesienia współczesnej refleksji socjologicznej, rozwijając, poszerzając, a niekiedy – kwestionując, propozycje socjologii XX wieku.

W trakcie kursu poszerzysz swoją wiedzę zdobytą na podstawowych kursach socjologii, poznając szerszy kontekst teoretyczny i uzupełniając katalog pojęć. Dowiesz się czym są i w jakim kierunku zmierzają dziś perspektywy socjologiczne. Nasza podróż przez meandry refleksji socjologicznej zacznie się w latach 80. i 90. XX wieku na recepcji myśli Michela Foucault, aby przejść do Teorii Aktora Sieci i Nowego materializmu, a następnie, tropem relacyjności, wrócić do systemów społecznych Niklasa Luhmanna i skierować się ku stanowiskom post-bourdieu’ańskim, a mianowicie – Nowemu pragmatyzmowi oraz Teorii praktyk społecznych i zakończyć nasz kurs na socjologii Antropocenu. Relacyjność, wielość i wytwarzanie światów społecznych będą stanowić klucz do naszych rozważań.

Celem kursu jest przedstawienie ujęć i stanowisk teoretycznych, które stanowią punkt odniesienia współczesnej refleksji socjologicznej, rozwijając, poszerzając, a niekiedy – kwestionując, propozycje socjologii XX wieku.

W trakcie kursu poszerzysz swoją wiedzę zdobytą na podstawowych kursach socjologii, poznając szerszy kontekst teoretyczny i uzupełniając katalog pojęć. Dowiesz się czym są i w jakim kierunku zmierzają dziś perspektywy socjologiczne. Nasza podróż przez meandry refleksji socjologicznej zacznie się w latach 80. i 90. XX wieku na recepcji myśli Michela Foucault, aby przejść do Teorii Aktora Sieci i Nowego materializmu, a później, tropem relacyjności, wrócić do systemów społecznych Niklasa Luhmanna. Następnie, skierujemy się ku stanowiskom post-bourdieu’ańskim, a mianowicie – Nowemu pragmatyzmowi i Teorii praktyk społecznych, aby zakończyć nasz kurs na socjologii Antropocenu. Relacyjność, wielość i wytwarzanie światów społecznych będą stanowić klucz do naszych rozważań.

Zajęcia te będą szczególnie przydatne dla osób, które odczuwają potrzebę poszerzenia wiedzy z zakresu teorii socjologicznej, bądź szukają nowego spojrzenia na współczesne procesy i zjawiska składające się na rzeczywistość społeczną. Wiedza zdobyta podczas kursu może służyć do analizy szeregu zagadnień, takich jak np. polityki społeczne, wiedza i opinia publiczna, zachowania konsumpcyjne i zdrowotne, innowacje, badania mediów, marketing i CSR oraz zagadnienia ekologii i zrównoważonego rozwoju.

Kurs składa się z 7 modułów, a w każdym z nich odbędzie się od jednego do trzech zajęć, na których będziemy omawiać najważniejsze elementy w zakresie wybranego spektrum teoretycznego:

1. Ujęcia post-strukturalistyczne (3 zajęcia)

- Rozważania nad populacją

- Władza i ekonomia – ruch w stronę ANT

- Podejście Reprezentacji problemu (WPR Approach)

2. Teoria Aktora-Sieci i Nowy materializm (3 zajęcia)

- Wczesne ANT

- Późne ANT

- Polityki ontologiczne i rzeczywistości kolateralne

4. Teoria systemów społecznych/ujęcia relacyjno-systemowe (3 zajęcia)

- Relacyjność

- Obserwacje i sprzężenia strukturalne

- Systemy społeczne a problem przyszłości

5. Nowy pragmatyzm (1 zajęcia)

6. Teoria praktyk społecznych (2 zajęcia)

- Teoria praktyk a konsumpcja

- Materiały, metody i znaczenia - trzy elementy praktyk społecznych

7. Socjologia Antropocenu (1 zajęcia)

I. UJĘCIA POST-STRUKTURALISTYCZNE [1-3]

I.a Rozważania nad populacją

Lektura

1. Michel Foucault (2010) Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Wykłady w Collège de France, 1977-1978. Wykład z 25 stycznia 1978 & wykład z 1 lutego 1978, s. 73-101 oraz 103-127.

2. Michel Foucault (1984). The Politics of Health in the Eighteenth Century, w: Rabinow P. (red.) Foucault Reader, s. 273-290.

Lektura dodatkowa

- Michel Foucault (1993) Wykład z 17 marca 1976 roku, w: Trzeba bronić społeczeństwa. Wykłady w College de France, Wydawnictwo KR, s.237-260.

- Sara Nettleton (1997). Governing the risky self. W: Petersen & R. Bunton (red.) Foucault, Health and Medicine. London: Routledge, s. 207-222.

I.b Władza i ekonomia – ruch w stronę ANT

Lektura

3. Peter Miller & Nikolas Rose (1990) Governing economic life, Economy and Society, 19(1), s. 1-31.

4. Nikolas Rose & Peter Miller (1992) Political power beyond the state, 43(2), s. 172-205.

Lektura dodatkowa

Nikolas Rose (2004) Powers of Freedom, Cambridge University Press, R2. Freedom 61-97; R3 The Social, s.98-136

Monica Greco (2004). The politics of indeterminacy and the right to health, Theory, Culture & Society, 21(6), s.1-22.

I.c Podejście Reprezentacji Problemu

Lektura

5. Carol Bacchi (2012). Why study problematizations? Making politics visible. Open Journal of Political Science, 2, s. 1-8.

6. Carol Bacchi (2016). Problematizations in Health Policy: Questioning How “Problems” Are Constituted in Policies, SAGE Open, 6(2), s. 1-16

Lektura dodatkowa

Carol Bacchi (2009). Analysing policy: What’s the problem represented to be? Frenchs Forest, Australia: Pearson Education.

II. TEORIA AKTORA-SIECI [4-6]

II.a „Wczesne” ANT

Lektura

7. Michel Callon & Bruno Latour (1981). Unscrewing the big Leviathan. W: K.D. Knorr Cetina & M. Mulkay (red.) Advances in Social Theory and Methodology. London: Routledge and Kegan Paul, 275–303.

8. Bruno Latour (1987) Science in Action — Centres of calculation, (fragmenty): 132-144 oraz 219/232-237

Lektura dodatkowa („środkowe” ANT)

Michel Callon (1999) Some Elements of a Sociology of Translation: Domestication of Scallops and the Fishermen of St. Brieuc Bay, W: Mario Biagioli (red.) The Science Studies Reader, Routledge, s. 67-83

Emilie Gomart & Antoine Hennion (1999) A sociology of attachment: music, amateurs, drug users, The Sociological Review, 47(1), 220-247.

II.b „Późne” ANT

Lektura

9. John Law (2009) Seeing like a survey, Cultural Sociology, 3(2), 239–256

10 Donald MacKenzie (2007). Is Economics Performative? Option Theory and the Construction of Derivatives Markets, w: MacKenzie D., Muniesa F., Siu L. (red.) Do Economists Make Markets? On the Performativity of Economics, Princeton: Princeton Univeristy Press, 54-86.

lub

Fabian Muniesa, Yuval Millo i Michel Callon (2007) An Introduction to market devices, The Sociological Review, 55(2), 1-12.

Lektura dodatkowa

Bruno Latour (2005) From Realpolitik to Dingpolitik or how to make things public. W: B. Latour, P. Weibel, (red.). Making things public. Atmospheres of democracy, The MIT Press, 3-32.

Bruno Latour (2013 [1999]). Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką, R3. Krwiobieg nauki. Przykład naukowej inteligencji Joliota, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 113-148.

II.c Polityki ontologiczne i rzeczywistości kolateralne

Lektura

11. Annemarie Mol (2002). The body multiple: Ontology in medical practice. R. 2 Different altheroscleroses, 30-51; R.3 Coordination, 54-85. Durham, NC: Duke University Press [tylko część teoretyczna - tekst dolny]

12. John Law & Vicky Singleton (2005). Object Lessons, Organization, 12(3), 331–355.

Lektura dodatkowa

John Law (2012). Collateral realities, w: Fernando Domingues Rubio i Patrick Baert (red.) Politics of Knowledge, Routledge, s. 156-178.

Annemarie Mol (1999). Ontological politics: a word and some questions, The Sociological Review 47(1): 74–89.

John Law (2004). After method: mess in social science research, London: Routledge, Rozdz. 1-3, 8.

III NOWY MATERIALIZM/UJĘCIA RELACYJNO-MATERIALISTYCZNE [7]

Lektura

13. Karen Barad (2007). Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning. Durham: Duke University Press, R3. Niels Bohr's Philosophy-Physics: Quantum Physics and the Nature of Knowledge and Reality, [fragm.], s. 123-131; R4. Agential Realism: How Material – Discursive Practices Matter [fragm.], s.123-153.

IV. TEORIA SYSTEMÓW SPOŁECZNYCH/ UJĘCIE RELACYJNO-SYSTEMOWE [8-10]

IV.a Relacyjność

Lektura

14. Niklas Luhmann (1990). Essays on self-reference, R1 The autopoiesis of social systems, s. 1-20

15. Jean-Sébastien Guy (2018). Niklas Luhmann before Relational Sociology: The Cybernetics Roots of Systems Theory, Systems Research and Behavioral Science, DOI: 10.1002/sres.2523.

Lektura dodatkowa

Niklas Luhmann (2007). Systemy społeczne, Nomos, R1. System i funkcja, [fragm.] s. 19-46.

Niklas Luhmann (2007). Systemy społeczne, Nomos, R5. System i środowisko, s. 166-196;

Hans-Georg Moeller (2006). The radical Luhmann. Columbia University Press, R. 5, s.51-67; R. 6, s. 68-77, R.7, s. 78-87.

IV.b Obserwacje i sprzężenia strukturalne

Lektura

16. Niklas Luhmann (1989). Ecological communication, Polity Press, R4. Resonance s.15-21; The observation of observation, s.22-27.

17. Niklas Luhmann (2002). Theories of distinction, Stanford University Press, Cz. II, R.5 Deconstruction as Second-Order Observing, [fragm.], s. 100-106.

18. Niklas Luhmann (2007). Systemy społeczne, Nomos, R6. Interpenetracja, [fragm.], s. 197-206.

Lektura dodatkowa

Niklas Luhmann (2013). Introduction to Systems Theory. Polity Press, R5. Structural Coupling, s. 83-100

Niklas Luhmann (2013). Introduction to Systems Theory. R 6. Observing, 101-119

Hans-Georg Moeller (2006). Luhmann Explained: from Souls to Systems, R.2 What is real?, 65-78

IV.c Systemy społeczne a problem przyszłości

Lektura

19. Elena Esposito (2011) The Future of Futures. The Time of Money in Financing and Society, P.III. The time of crisis, 155-200.

20. Elena Esposito (2011). Using the future in the present: Risk and surprise in financial markets, Economic sociology_the european electronic newsletter, Max Planck Institute for the Study of Societies, Cologne, 12(3), 13-18.

V. NOWY PRAGMATYZM [11]

Lektura

23. Luc Boltanski & Laurent Thévenot (1991/2006). On Justification: Economies of Worth,

Princeton: Princeton University Press, s. 159-212

Lektura dodatkowa

Laurent Thévenot, Michael Moody & Claudette Lafaye (2000). Forms of valuing nature: arguments and modes of justification in French and American environmental disputes, W: Michele Lamont & Laurent Thévenot (red.) Rethinking comparative sociology. Repoertores of evaluation in France and the United States, Cambridge University Press, 229-272.

VI. TEORIA PRAKTYK SPOŁECZNYCH [12-13]

VII.a Teoria praktyki

24. Ted Schatzki (1997). “Practices and Actions: A Wittgensteinian Critique of Bourdieu and Giddens.” Philosophy of the Social Sciences 27 (3): 283–308. doi:10.1177/004839319702700301.

25. Andreas Reckwitz, A. (2002). Toward a Theory of Social Practices: A Development in Culturalist Theorizing. European Journal of Social Theory, 5(2), 243-263.

Lektura dodatkowa

Ted Schatzki, (2001). Introduction: Practice Theory. W: T. Schatzki, K. K. Cetina, & E. Savigny (red.) The Practice Turn in Contemporary Theory, London: Routledge, s. 10–23.

Alan Warde (2005). Consumption and Theories of Practice. Journal of Consumer Culture, 5(2), 131–153.

VII.b Trzy elementy praktyk społecznych

26. Elizabeth Shove, Mika Pantzar & Matt Watson (2012). The Dynamics of Social Practice: Everyday Life and How It Changes. London: Sage Publications. R2. Making and breaking links, s.21-42, R5 Connections between practices, s. 81-96, R6. Circuits of reproduction, s. 97-118.

Lektura dodatkowa

Blue, S., E. Shove, C. Carmona & M.P. Kelly. (2016). Theories of Practice and Public Health: understanding (un)Healthy Practices. Critical Public Health, 26 (1): 36–50.

VII. SOCJOLOGIA ANTROPOCENU [14]

27. David Chandler (2018). Ontopolitics in the Anthropocene. An introduction to Mapping, Sensing and Hacking, 1-30, 139-186.

K_W01 Posiada zaawansowaną wiedzę na temat współczesnych koncepcji socjologii; zna i rozumie podstawowe pojęcia wybranych koncepcji współczesnej myśli socjologicznej

K_W07 Posiada zaawansowaną wiedzę na temat wykorzystania wyników badań ilościowych i jakościowych

K_U02 posiada umiejętność wykorzystania wiedzy teoretycznej do szczegółowego opisu i praktycznej analizy konkretnych zjawisk oraz procesów z określonego obszaru rzeczywistości społecznej

K_U01 posiada umiejętność prawidłowej interpretacji współczesnych zjawisk oraz procesów społecznych

K_U05 potrafi krytycznie zastosować zdobytą wiedzę w różnych obszarach rzeczywistości społecznej

K_U07 posiada zaawansowaną umiejętność rozumienia i analizowania zjawisk społecznych oraz oceny tych zjawisk z perspektywy przydatności wiedzy teoretycznej

Ocena ciągła (obecność na zajęciach, aktywność na zajęciach)

Przygotowanie eseju naukowego/projektu artykułu naukowego na podstawie materiału z kursu.